Eritema Multiforme (EM) Nedir?
Eritema multiforme (EM), çoğunlukla çocuklara ve genç erişkinlere etki eden ve başta kollar ve bacaklar olmak üzere simetrik kırmızı, hedef tarzı lezyonlarla karakterize bir hipersensitivite bozukluğudur. Nedeni bilinmemektedir, ancak EM sıklıkla herpes simpleks virüsü ile ilişkili olarak ortaya çıkar ve virüs tarafından başlatılan bir immünolojik süreci gösterir. Olguların yarısında tetikleyici ajanlar antikonvülsanlar, sülfonamidler, nonsteroidal anti-enflamatuar ilaçlar ve diğer antibiyotikler dahil olmak üzere ilaçlar olarak görünmektedir. Ek olarak, bazı vakalarda Mycoplasma pneumoniae ve birçok viral ajan gibi enfeksiyöz organizmalar ile ilişkili de görülmüştür. Sıklıkla birbirleriyle ilişkili olarak tartışılan üç cilt bozukluğunun en hafifidir. Daha ciddi olan Stevens-Johnson sendromudur. Üçünün en şiddetlisi ise toksik epidermal nekrolisis’dir (TEN).
Belirtiler Nelerdir?
Eritema multiforme, genellikle sağlıklı bir bireyde aniden ortaya çıkar. Kırmızı noktalar (maküller veya papüller) veya bazen kabarcıklar ellerin ve önkolların üst kısımlarında görünür. Diğer alanlar arasında yüz, boyun, avuç içi, ayak tabanı, bacak ve gövde yer alabilir. Lezyonlar iki veya üç gün boyunca çıkmaya devam eder. Bazı noktalar, özellikle ellerde ve önkollarda, merkezde grimsi bir renk değişikliği ile görülür. Merkezinde kabuklanma gelişebilir. Dudakta ve ağızdaki mukoza zarında lezyonlar gelişebilir. Deri lezyonları genellikle vücudun her iki tarafına dağılır. Kaşıntı da oluşabilir.
Sistemik semptomlar değişebilir, ancak kırıklık, eklemlerde ağrı (artralji), kas sertliği ve ateş görülür. Ek belirtiler görme anormalliklerini içerebilir; kuru veya kanlı gözler; ve göz ağrısı, kaşıntı veya yanma oluşabilir. Ataklar genellikle iki ila dört hafta sürer ve tekrar edebilir. Klasik EM, ilk görünümünden sonra birkaç yıl boyunca yılda iki veya üç kez tekrarlama eğilimindedir.
Nedenleri Nelerdir?
Nedeni bilinmemektedir, ancak ilaçlara, enfeksiyonlara veya hastalığa yanıt olarak ortaya çıkan alerjik bir reaksiyon gibi görünmektedir. Yukarıda belirtildiği gibi, sıklıkla herpes simpleks virüsü veya Mycoplasma pneumoniae gibi enfeksiyöz organizmalar ile bağlantılı olarak ortaya çıkar. Olguların yaklaşık yarısında, tetikleyici ajanın bir ilaç olduğu görülmektedir. Eritema multiforme ile ilişkili ilaçlar arasında antikonvülsanlar, sülfonamidler, steroid olmayan anti-inflamatuar ilaçlar ve diğer antibiyotikler bulunur.
Nedenleri Nelerdir?
Eritema multiforme, kadınlardan biraz daha fazla erkekleri etkileyen nadir bir hastalıktır. Her yaşta başlayabilir, ancak en yaygın olarak çocuklarda ve genç yetişkinlerde görülür.
İlgili Bozukluklar
Aşağıdaki bozuklukların belirtileri Eritema Multiforme’ninkilere benzer olabilir. Karşılaştırmalar ayırıcı tanı için yararlı olabilir:
- • Ürtiker (kurdeşen) kolayca tanınır. Bu tip cilt bozukluğu blister( = vezikül=içi su dolu kesecik) içermez.
- • Eritema Nodozum, deride ve cilt altı dokularında görülen ceviz büyüklüğünde, ağrılı, basmak ile ağrılı ve sert, kırmızı plakların ve nodüllerin görüldüğü bir hastalıktır.
- • Büllöz Pemfigoid, özellikle yaşlılarda görülen, kronik büllerin eşlik ettiği büllöz bir cilt hastalığıdır.
- • Dermatitis Herpetiformis (Duhring Hastalığı) yoğun kaşıntılı kabarcıklar, yüksek noktalar (papül) ve ürtiker benzeri lezyonların kümelenmesi ile karakterize kronik bir deri hastalığıdır.
- • Pemfigus, görünüşte sağlıklı bir cilt ve mukoza zarının üst tabakasında (epidermis) kabarcıklar (bulla) ile karakterize, nadir görülen, ciddi bir kalıtsal deri hastalığıdır.
Teşhis
Genellikle tanı, hedef lezyonların büyüklüğü, şekli, rengi ve dağılımı temelinde yapılabilir.
Tedavi
Eritema multiforme için bir neden bulunabildiğinde, tedavi edilmeli, ortadan kaldırılmalı veya önlenmelidir (örn., hastanın alerjik olduğu ilaçlar veya diğer maddeler). Lokal tedavi lezyonun tipine bağlıdır. Klasik eritema multiforme’li çoğu insan, antihistaminikler gibi semptomlarını gideren ilaçlar kullanabilir ve ayakta hasta olarak tedavi edilebilir. Bazen ise tedavi gerekmez.
Yamalar ve aşındırıcı lezyonlar için aralıklı kullanılan nemli kompresler yararlı olabilir. Genel antihistaminikler genellikle kaşıntıyı ortadan kaldırabilir. Dudak ve ağız enfeksiyonları genellikle topikal anesteziklerle tedavi edilebilir, ancak bazı durumlarda özel bakım gerektirebilir.
Tıbbi Bakım
Topikal kortikosteroidler, sınırlı hastalığı olan hastaların ayakta tedavi edilmesinde yararlıdır. Reaksiyonun sakinleştirilmesinde oral steroidlerin kullanımı ile ilgili tartışmalar vardır, ancak 10 günlük kısa bir dönemde yararlı olabilir.
Herpes ile ilişkili eritema multiforme nüksüne yönelik profilaksi, yılda 5’ten fazla atak geçiren hastalarda görülebilir. Oral asiklovir, tekrarlanmasını azaltmada yardımcı olabilir. Profilaksi 6-12 ay veya daha uzun süre gerekebilir. Hastanın durumu yanıt vermezse, valasiklovir ile sürekli tedavinin etkili olduğu bildirilmiştir.
Tamoksifen, adet öncesi eritema multiforme’yi önleyebilir.
Etken mikroorganizmalara direnç olasışığından dolayı profilaktik antibiyotikler önerilmez. Bununla birlikte enfeksiyon örneği, kültür ve duyarlılık sonuçlarına dayalı olarak hızlı bir şekilde uygun antimikrobiyal tedavinin seçilmesine yardım eder.