Cinsel yolla bulaşan hastalıklar

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH), zührevi hastalıklar olarak da bilinir, cinsel temas yoluyla bir kişiden diğerine geçen hastalıklardır. Enfeksiyon vajinal, oral veya anal seks ile bulaşabilir. Cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklar, doğumdan sonra bebeğe emzirme yoluyla da geçebilir. Genital bölgeler genellikle nemli ve sıcak ortamlardır ve maya, virüs ve bakterilerin büyümesi için idealdir. Erkek veya dişilerin genital bölgesindeki deri veya mukus zarlarında bulunan mikroorganizmalar, cinsel ilişki sırasında salınan sperm, vajinal salgı veya kandaki organizmalar yolu ile bulaşabilir. En yaygın görülen cinsel yolla bulaşan hastalıklar şunlardır:

• Klamidya
• Yumuşak şankr (Chancroid)
• Kasık biti
• Genital herpes (Uçuk)
• Hepatit B
• HIV ve AIDS
• Human papillomavirüsü (HPV)
• Trikomonas (Parazit enfeksiyonu)
• Molluskum Contagiosum
• Frengi
• Gonore

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar, korunmasız cinsel ilişki sırasında daha kolay bulaşır. Bazı enfeksiyonlar da cinsel ilişki yoluyla geçebilir ancak cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar olarak sınıflandırılmazlar Örneğin, menenjit cinsel temas yoluyla geçebilir, ancak genellikle insanlar başka nedenlerle enfekte olurlar, bu nedenle bir cinsel yolla bulaşan hastalık olarak sınıflandırılmaz.

WHO (Dünya Sağlık Örgütü) Dünya çapında, her gün 1 milyondan fazla kişinin cinsel yolla bulaşan hastalık kaptığını tahmin etmektedir. Cinsel olarak aktif olan 4 kişiden birinde papilloma virüsü veya klamidya gibi bir hastalık bulunmaktadır. Yaşlı yetişkinlerle karşılaştırıldığında, 18-24 yaş arası bireylerde cinsel yolla bulaşan hastalık kapma riski daha yüksektir.

Klamidya

Klamidyal enfeksiyon olarak da bilinen klamidya, yalnızca insanlarda görülen bir bakteri olan Chlamydia trachomatis’in (C. trachomatis) neden olduğu bir hastalıktır. Klamidya, küresel olarak genital ve göz hastalıklarının en yaygın enfeksiyöz sebebidir. Aynı zamanda önde gelen bakteriyel bir cinsel yolla bulaşan hastalıktır. Klamidyası olan kadınların genellikle belirti veya semptomları yoktur. Varsa da spesifik değildir ve aşağıdakileri içerebilir:

• İdrar yaparken yanma
• Vajinal akıntıda bir değişiklik
• Hafif alt karın ağrısı

Klamidya tedavi edilmezse, aşağıdaki belirtilere ve semptomlara yol açabilir:

• Pelvik ağrı
• Ağrılı cinsel ilişki (aralıklı veya her zaman)
• Adet dönemleri arasında kanama

Yumuşak Şankr (Chancroid)

Chancroid ayrıca yumuşak şankr olarak da bilinir. Streptobacillus Haemophilus ducrei’nin neden olduğu bakteriyel bir enfeksiyondur ve genital bölgelerde görülen ağrılı yaralarla karakterizedir. Sadece cinsel ilişki yoluyla yayılır.

Zengin ülkelerde enfeksiyon oranları çok düşüktür. Halen gelişmekte olan ülkelerde, özellikle ticari seks işçileri ve bazı düşük sosyo-ekonomik gruplar arasında daha yaygındır. Sağlık hizmetlerine erişim eksikliğinden, yardım aramakla ilgili damgalanmaktan, cinsel sağlık bilincinin olmayışından ve diğer faktörlerden dolayı tanı ve tedavisi gecikebilmekte ve dolayısı ile yayılmaya devam etmektedir.

Chancroid, HIV bulaşma riskini artırır. Hasta, enfekte olduktan sonra 1 ila 2 hafta içinde, bir gün içinde ülsere dönüşen bir yumru geliştirir. Ülser, 5 santimetreye kadar büyüyebilir ve çok ağrılıdır. Üstü sıyrılırsa, tipik olarak kanar. Bazı durumlarda, lenf düğümleri şişer ve ağrılı hale gelir (lenfadenopati).

Kadınlarda genellikle en az dört ülser oluşurken, erkeklerde sadece bir tane oluşabilir. Erkeklerde daha az ve daha az şiddetli semptomlar görülür. Ülserler tipik olarak sünnetsiz erkeklerde peniste glans (koronal sulkus) arkasındaki olukta ve dişilerde labia minora (vulvada küçük iç kıvrımlar) veya labia majora arkasındaki ince bölgede görülür. Chancroid, antibiyotik ile tedavi edilir.

Kasık Biti

Kasık biti öncelikle cinsel temas yoluyla yayılır. Evcil hayvanlar, insan bitlerinin iletilmesinde herhangi bir rol oynamaz. Bitler kasık kıllarına yapışır ve bazen koltuk altları, bıyık, sakal, kirpik ve kaşlarda da bulunabilir. İnsan kanıyla beslenirler. Yaygın olarak yengeç benzeri pençeleri ve vücut şekliyle bilinir.

Genital Herpes (Uçuk)

Bu hastalık, herpes simpleks virüsü (HSV) nedeniyle oluşur. Virüs cildi, serviksi, genital organları ve vücudun bazı kısımlarını etkiler. HSV-1 ve HSV-2 şeklinde 2 türü vardır.

Herpes uzun süreli (kronik) bir durumdur. Enfekte bireylerin çoğu, hiçbir zaman herhangi bir semptom göstermez ve herpes olduğunu bilmez.

Herpes, doğrudan temas yoluyla insandan insana kolayca aktarılabilir. En sık olarak; vajinal, oral veya anal seks yoluyla HPV-2 bulaşmaktadır. HPV-1 daha çok paylaşılan eşyalardan ve kaplardan bulaşır. Çoğu durumda, virüs bir insana girdikten sonra uykuda kalır, başka bir deyişle, hiçbir semptom görülmez. Genital herpes ile ilişkili belirti ve semptomlar, eğer ortaya çıkarsa, aşağıdakileri içerebilir:

• Rahim ağzı üzerinde kabarcıklar ve yaralar
• Vajinal akıntı
• İdrar yaparken ağrı
• Ateş
• Genellikle halsizlik
• Ağız çevresindeki uçuk (HSV-1 için)

Ayrıca, kırmızı kabarcıklar da oluşabilir; bunlar, özellikle dış genital bölgede, rektumda, uyluklarda ve kalçalarda yaraların patlamasından sonra ağrılı olabilir.

Hepatit B

Hepatit B virüsü (HBV) nedeniyle oluşur. Enfekte olmuş meni, kan ve diğer bazı vücut sıvıları ile temas yoluyla bulaşır. Korunmasız cinsel ilişkiye girerek, steril olmayan bir şırınga kullanarak, enfekte bir cisim tarafından yaralanarak (kan yoluyla), enfekte anne sütü içerek veya enfekte olmuş bir kişi tarafından ısırılarak enfekte olabilirsiniz. Hastanın karaciğeri şişer ve eninde sonunda kansere yol açabilen enfeksiyon sonucu, ciddi karaciğer hasarı yaşayabilir. Bazı durumlarda hastalık kronikleşebilir.

HIV ve AIDS

HIV, AIDS’e neden olan virüstür. Basitçe söylemek gerekirse, AIDS hastalık iken, HIV virüstür. Bir insan AIDS’e sahip olduğunda, bağışıklık sistemi değişir ve enfeksiyonlara ve hastalıklara karşı çok daha savunmasız hale gelir. Hastalık ilerledikçe, bu duyarlılık daha da kötüleşir.

HIV; meni, kan, anne sütü ve vajinal sıvı gibi HIV virüsünü taşıyan bir kişinin vücut sıvılarında bulunur. HIV, cinsel temas (vajinal, oral veya anal seks), kan nakilleri, emzirme, doğum ve enfekte iğnelerin paylaşımı sonrası bulaşabilir.

İnsan Papilloma Virüsü (HPV)

Human Papillomavirüs; boğaz, serviks, anüs ve ağız gibi nemli vücut bölgelerini etkiler. 100’den fazla HPV türü vardır, bunların yaklaşık 40’ı genital bölgeleri etkileyebilir: Bu türleri ayrıca ağız ve boğazı da enfekte edebilir. Genital bölgeyi etkileyenler genital human papilloma virüsü olarak bilinir. HPV enfeksiyonu aşağıdakilere yol açabilir:

Serviks içinde anormal büyüme ve değişiklik; serviks kanseri gelişme riskini önemli ölçüde artırır.
Genital siğiller, gelişmiş ulusların çoğunda en yaygın cinsel yolla bulaşan hastalıktır.
Enfekte olmuş kişilerin çoğunun hiçbir belirtisi yoktur ve durumdan habersizdir.
HPV en sık vajinal veya anal seks yoluyla bulaşır. Bununla birlikte, oral seks ve genital-genital temas (penetrasyon olmaksızın) ile de iletilebilir. Enfekte kişi, belirti yaşamasa da başkalarına HPV bulaştırabilir. HPV’si olan hamile bir anne, çok nadir olmakla birlikte, virüsü doğum sırasında bebeğine iletebilir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’ne (CDC’ye) göre, cinsel yönden aktif olan çoğu kişi hayatlarında en az bir kere HPV ile enfekte olacaktır. HPV enfeksiyonundan en iyi korunma şekli aşıdır.

Trikomonas

Trichomoniasis, hem erkek hem de kadınları etkileyebilen ve yaygın görülen bir cinsel yolla bulaşan hastalıktır. Bununla birlikte, kadınların semptom yaşama olasılığı daha yüksektir. Enfeksiyona tek hücreli bir protozoon paraziti olan Trichomonas vaginalis neden olur. Kadınlar için en yaygın enfeksiyon yeri vajinadır, erkekler için ise idrar kanalıdır.

Kadınlar, erkek ya da kadın cinsel partnerlerden enfekte olsa da, erkekler neredeyse her zaman kadınlarla cinsel ilişkiyle enfekte olur. Trichomoniasis belirtileri şunlardır:

• Vajinal koku
• Vajinal akıntı
• Cinsel ilişki sırasında ağrı veya rahatsızlık
• İdrar yaparken yanma

Trichomoniasis olan bir kadının, virüse maruz kalması halinde HIV ile enfekte olması daha olasıdır. Trichomoniasis ve HIV’li bir kadının da, HIV virüsünü diğer cinsel partnerlere geçirme olasılığı daha yüksektir.

Molluskum contagiosum

Molluskum contagiosum, bir virüsün neden olduğu bulaşıcı bir deri enfeksiyondur. Küçük çocuklara bulaştığında, cinsel yolla bulaşan bir hastalık olarak kabul edilmese de genital bölge etrafında olan lezyonlar da cinsel istismar yine de akla gelmelidir

Belirtiler ve semptomlar, ciltte küçük yuvarlak şişlikler ve girintilerdir. Tedavi edilmeden bırakılırsa, şişlikler genellikle geçer, ancak bu 2 yıla kadar sürebilir. Dermatolog doktor, döküntüleri kimyasallarla, lazerle veya dondurarak giderebilir. Ayrıca bazı reçeteli ilaçlar da bulunmaktadır.

Uyuz

Uyuz, küçük bir akar olan Sarcoptes scabiei’nin neden olduğu bulaşıcı bir cilt rahatsızlığıdır. Cildin içine girer ve yumurtalarını bırakır. Hasta cilt döküntüsü geliştirir ve yoğun kaşıntı yaşar. Uyuz olan kişiler genellikle ilk enfeksiyondan birkaç hafta sonra durumlarından habersizdir, yani uyuz istilası hızla yayılır. Bazı uzmanlar uyuzun kötü yaşam koşullarından ve kişisel hijyen eksikliğinden kaynaklandığını düşünürler ancak bununla ilgili bilimsel bir kanıt yoktur.

Uyuz, genellikle uzun süre el ele tutuşma veya cinsel ilişki gibi yakın vücut teması yoluyla bulaşır. Uyuz akarı, zıplayamaz veya uçamaz. Bununla birlikte, insan vücudundan ayrıldıktan 1-2 gün sonra bile hayatta kalabilir. Bu, enfekte olmuş bir kişiyle giysilerin veya yatağın paylaşılmasının enfeksiyon riskini artırdığı anlamına gelir. Bununla birlikte, cinsel ilişki sırasında olabileceği gibi uzun süreli fiziksel temas, en yaygın bulaşma yoludur. Uyuzun belirtileri ilk enfeksiyondan birkaç hafta sonra bile ortaya çıkmayabilir ve çıkarsa aşağıdakileri içerebilir:

Deri döküntüsü; yuva işaretleri olarak bilinen küçük kırmızı lekeler; minik böcek ısırıkları gibi görünür. Bazı insanlar egzama olduğunu düşünebilir.
Yoğun kaşıntı; geceleri ya da sıcak duş aldıktan sonra kötüleşir.
Genellikle en az dört küçük noktadan oluşan küçük bir çizgi gibi görünen yuva işaretleri; dirseklerde, bileklerde, meme uçlarında (kadınlarda), cinsel organların yakınında (erkeklerde) ve ayak parmakları ile parmaklar arasında görünür.
Döküntüleri kaşıdıktan sonra bölge iltihaplı hale gelebilir ve kabuklu yaralar gelişebilir.
Daha az sıklıkla, döküntü kalça, ayak bileği, koltuk altı, kasık, dirseğin iç kısmı, kafa derisi, boyun, yüz, baş, omuzlar, bel ve ayak tabanlarında görünebilir.

Frengi

Treponema pallidum’un neden olduğu enfeksiyonun sonucudur. Cinsel temasla bulaşır. Enfekte bir anne hamilelik sırasında bebeğine frengi geçirebilir ve bu da ölü doğuma veya ciddi doğum kusurlarına yol açabilir.

İlk enfeksiyondan sonra 9 ila 90 günlük bir inkübasyon dönemi vardır. Her sifiliz aşamasında karakteristik belirtiler ve semptomlar bulunur. Bazı insanlarda hiçbir belirti yokken, bazıları için hafif geçebilir. Ayrıca bazen belirtiler ve semptomlar ortadan kalksa bile, bakteri hala oradadır ve daha sonra ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Bel Soğukluğu (Gonore)

Bu bakteriyel enfeksiyon genellikle mukoza zarlarına saldırır. Gonore, Klamidya’dan sonra ABD’deki en yaygın ikinci cinsel yolla bulaşan hastalıktır. Son derece bulaşıcı olan bakteri, vücudun sıcak ve nemli bölgelerinde bulunur. Enfekte kadınların çoğunluğu hiçbir belirti veya semptom göstermez. Tedavi edilmezse, kadınlarda pelvik inflamatuvar hastalık gelişebilir. Erkekler prostat bezi, üretra ya da epididim iltihabı geliştirebilirler.

Hastalığa Neisseria gonorrhoeae neden olur. Bakteriler vajina, penis, ağız, rektum veya gözde hayatta kalabilir ve çeşitli cinsel ilişki sırasında bulaşabilir. Bir kişi enfekte olur olmaz, bakterileri vücudunun diğer bölgelerine yayabilir. Örneğin, yanlışlıkla gözlerini ovuşturup enfeksiyonu yayabilir ve bu da, tedavi süresini uzatır. Bir anne doğum sırasında bebeğine enfeksiyon bulaştırabilir.

Gonore belirtileri ve semptomları ilk enfeksiyondan 2 ila 10 gün sonra ortaya çıkabilir, bazı durumlarda 30 gün sürebilir. Bazı hastalar enfeksiyonlarının maya enfeksiyonu gibi başka bir şeyle karıştırabilir çünkü hafif semptomlara sahiptir. Erkeklerde aşağıdaki belirtiler ve semptomlar görülebilir:

• İdrar yaparken yanma
• Testis ağrısı veya şişme
• Penisten yeşil, beyaz veya sarı akıntı

Kadınların semptom gösterme olasılığı daha düşüktür, ancak eğer olursa aşağıdakileri içerebilir:

• Cinsel ilişkiden sonra lekelenme
• Vulva (vulvit) şişmesi
• Düzensiz kanama (Adet dönemleri arası)
• Kırmızı göz (konjonktivit)
• Pelvik bölgede ağrı
• İdrar yaparken yanma veya ağrı

Rektum enfekte olursa, anal kaşıntı, ağrılı bağırsak hareketleri ve bazen de akıntı olabilir. Eğer oral seks ile bulaştıysa, boğazda ve lenf bezlerinde yanma hissi olabilir.